دیرینگی ارگ سلطنتی تهران را شاید بتوان به ۶ ژوئیه ۱۴۰۴ م برابر با ۲۰ ذی الحجه ۸۰۶ ق و ۱۷ تیر ۷۸۳ ش؛ زمانی که کلاویخو فرستاده هانری سوم پادشاه اسپانیا به دیدار امیر تیمور گورکانی رهسپار شهر سمرقند گردیده بود و در تهران، خانه نماینده حکومت؛ باباشیخ سکنی می‌گزیند نسبت داد. بعدها در بخشی از سفرنامه پیترو دلاواله  (۱۷ خرداد ۹۹۶ ش)، همچنین به نقل از سِر توماس هربرت جهانگرد و تاریخ دان انگلیسی ( ۱۰۰۶ ش) از چهارباغ و چنارستانی در داخل حصار شاه طهماسبی و در زمان شاه عباس صفوی در تهران یاد شده‌است. اما بر اساس ارجاعاتی دقیق تر در متون تاریخی می توان سرآغاز ارگ سلطنتی را در زمان شاه سلیمان صفوی (۱۰۷۶–۱۰۴۶ ش) با ساخت دیوانخانه ای در همان محدوده چنارستان شاه عباسی جستجو کرد. دیوانخانه ای که بعدها شاه سلطان حسین در آخرین سال سلطنت خود (۱۱۳۳ ق / ۱۱۰۰ ش) سفیر دولت عثمانی احمد دری افندی را به حضور پذیرفت. هر چند که امروزه دیگر از آن بنیان‌ها اثری در میان نیست و داشته‌های موجود کاخ گلستان از لحاظ دیرینگی محدود به بخشی از آثار و ابنیه دوران زندیه بوده (ساخت دیوانخانه ای مابین سالهای ۳–۱۱۷۲ ق / ۱۱۳۸–۱۱۳۷ ش) و فراتر از آن نمی رود.

اهمیت واقعی ارگ در دوران آقامحمدخان قاجار رنگ جدی‌تری به‌خود گرفت. وی در اواخر دوران زندیه و پس از مرگ کریم‌خان زند (۱۱۹۳ ق / ۱۱۵۸ ش) از بحران داخلی ایران استفاده نموده و بعد از غلبه بر لطفعلی‌خان زند در شعبان ۱۲۰۹ ق (۱۱۷۳ ش) به تهران برگشته و به نام پادشاه ایران تاجگذاری می کند.

این حرکت آقا محمد خان به اهمیت ارگ سلطنتی بیش از پیش افزوده و در عهد فتحعلی‌شاه هم به خاطر تاجگذاری وی در این شهر( ۱۷۹۷ م در آستانه قرن ۱۹ و همزمان با ناپلئون بناپارت / ۲۶ شهریور ۱۱۷۶ ش) و هم به‌واسطه خیالات شکوهمند این پادشاه کاخ گلستان توسعه بیشتر و آراستگی بهتری را تجربه کرد.

در عهد ناصرالدین‌شاه (تاجگذاری جمعه ۲۱ ذی القعده ۱۲۶۴ ق / ۲۷ مهر ۱۲۲۷ ش) کاخ گلستان به‌واسطه مدت حکومت وی (قریب به ۵۰ سال) و دیدار او به عنوان اولین پادشاه ایران از اروپا در سه سفر خود به سالهای ۱۲۹۰، ۱۲۹۵ و ۱۳۰۶ ق (۱۲۵۲ و ۱۲۵۷ و ۱۲۶۷ ش) دستخوش تغییرات اساسی و متأثر از اروپا گردید.

اگر چه در دوران سه پادشاه آخر سلسله قاجار (مظفرالدین‌شاه، محمدعلی‌شاه و احمدشاه) تا انقراض این سلسله ( ۹ آبان ماه ۱۳۰۴ ش) ارگ سلطنتی از لحاظ معماری تغییرات خاصی را به خود ندید ولی تاریخ آن با وقایع سیاسی فوق‌العاده مؤثری مانند انقلاب مشروطه و تبعات ناشی از آن توأم و عجین گردید که بخشی جدائی ناپذیر از حافظه تاریخی ملت ایران را تشکیل می دهد.

ارگ سلطنتی در سال‌های پس‌از انقراض سلسله قاجار و به روی کار آمدن سلسله پهلوی شاهد تاجگذاری پهلوی اول (۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ش / ۲۵ آوریل ۱۹۲۶ م) و پهلوی دوم (۴ آبان ۱۳۴۶ش / ۲۶ اکتبر ۱۹۶۷ م) و همچنین برخی از تغییرات و تصرفات در بافت خود بوده‌است. این مجموعه با در نظر گرفتن چنین پیشینه‌ای یکی از منحصر به‌فرد ترین مجموعه‌های تاریخی ایران میباشد، ثبت ملی کاخ گلستان – به شماره ۴۱۷ در ۱۱ بهمن ماه ۱۳۳۴ش(۱ فوریه ۱۹۵۶ م) – نه تنها بیانگر اهمیت آن بعنوان بخش مهمی از تاریخ هنر این مرز و بوم است بلکه تأکیدی دارد بر رخدادهای مؤثر در آن یا به نوعی مرتبط، که آن را به مجموعه‌ای بی‌بدیل و سندی زنده از دوره‌ای مهم در تاریخ ایران تبدیل کرده‌است. ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث بشری از جانب یونسکو (یکشنبه ۲ تیرماه ۱۳۹۲ش / ۲۳ ژوئن ۲۰۱۳ م) نیز صحه ای بر اهمیت تاریخ و فرهنگ و هنر این مجموعه است.