قلعه رودخان

قلعه رودخان، نگینی تاریخی در دل جنگل‌های انبوه و سرسبز شمال ایران، فراتر از یک بنای تاریخی، داستانی است از تاریخ، فرهنگ و طبیعت این سرزمین. واقع در استان گیلان، این قلعه باستانی با قدمتی چندین صد ساله، خود را به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین و دست نخورده‌ترین اثرهای تاریخی ایران معرفی می‌کند. با پله‌های سنگی بی‌شمار و دیوارهایی که داستان‌هایی از گذشته‌های دور را در خود حفظ کرده‌اند، قلعه رودخان نه تنها برای تاریخ‌دوستان بلکه برای طبیعت‌گردها نیز جاذبه‌ای بی‌بدیل است. در این مقاله، سفری خواهیم داشت به دل تاریخ و طبیعت، جایی که قلعه رودخان با قامتی استوار و نیرومند، داستان‌های بسیاری را برای گفتن دارد.

تاریخچه قلعه رودخان

قلعه رودخان یا دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه‌ای است متعلق به دوره امپراتوری ساسانی که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای رودخان ساخته شده و ۲٫۶ هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد. دژ رودخان در ۳۰ کیلومتری شهر فومن است. برخی کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله تازیان به ایران دانسته‌اند.

این قلعه با ۲٫۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار دارد. دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته‌است. فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵ کیلومتر، تا ماسوله ۴۵ کیلومتر و تا شفت ۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن ۲۵ کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً ۳۵ کیلومتر و تا ماسوله ۶۰ کیلومتر است. این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر ارتفاع از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودی با همین نام جاری است.

این قلعه بدون شک یکی از بزرگ‌ترین و شکست ناپذیرترین قلعه‌های تاریخ ایران باستان بوده است اما متاسفانه فقط ۱۰ درصد بنا مرمت شده و باقی با بی‌کفایتی مسئولین با توجه به درامد سالانه ۵۰۰ هزار دلاری تجدید بنا نشده است.

ُاین دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی، در ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ خورشیدی، به شماره ۳/۱۵۴۹ در فهرست آثار تاریخی و ملی ثبت شد.

دانستنی

قلعه رودخان از دو بخش ارگ و قورخانه تشکیل شده‌است. ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه‌ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.
بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودی، زندان، در اضطراری، حمام و آبریزگاه است. بخش غربی دوازده ورودی دارد، چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه‌نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده‌اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می‌دهند. ۴۰ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق‌های هشت ضلعی آن با طاق‌های گنبدی پوشانده شده‌است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند. لازم است ذکر شود که در طول تاریخ قلعه، هیچ‌گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.

دلیل نام گذاری:

نام بومی و گیلکی این قلعه، “رۊخان ٚ قلعه” می‌باشد و در زبان تالشی هم به قلعه روخون معروف است. نام قلعه رودخان، مترادف فارسی نام گیلکی قلعه است. چون این قلعهٔ تاریخی در کنار رودخانه، بنا شده‌است؛ آن را قلعه رودخانه‌ای نامیده‌اند. این قلعه در دوره‌های گوناگون به نام‌های قلعهٔ هزار پله دلیل نام‌گذاری
نام بومی و گیلکی این قلعه، “رۊخان ٚ قلعه” می‌باشد و در زبان تالشی هم به قلعه روخون معروف است. نام قلعه رودخان، مترادف فارسی نام گیلکی قلعه است. چون این قلعهٔ تاریخی در کنار رودخانه، بنا شده‌است؛ آن را قلعه رودخانه‌ای نامیده‌اند. این قلعه در دوره‌های گوناگون به نام‌های قلعهٔ هزارپله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شده‌است.

بهترین زمان سفر به قلعه رودخان

بهترین زمان برای بازدید از قلعه رودخان، فصل بهار و اوایل تابستان است، زمانی که جنگل‌های اطراف در اوج سرسبزی و زیبایی خود قرار دارند و هوا نه خیلی گرم و نه خیلی سرد است. در این زمان، طبیعت اطراف قلعه جانی دوباره می‌گیرد و زیبایی‌های آن دوچندان می‌شود. روزهای بهاری با آب و هوای مطبوع، فرصتی عالی برای پیاده‌روی در مسیرهای جنگلی و دسترسی به قلعه فراهم می‌آورد، در حالی که منظره‌های سرسبز و چشم‌اندازهای خیره‌کننده، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند.